Xà Gồ Là Gi? Cấu Tạo, Phân Loại & Ứng Dụng

Bạn có thể nghĩ rằng xà gồ chỉ là những thanh sắt ngang đơn giản dùng để đỡ mái tôn. Tuy nhiên, một lựa chọn sai lầm ở chi tiết tưởng chừng nhỏ bé này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sự an toàn, độ bền và tuổi thọ của toàn bộ hệ mái nhà, vốn là một hạng mục đầu tư lớn.

Bài viết này sẽ cung cấp một câu trả lời đầy đủ và chuyên sâu cho câu hỏi "xà gồ là gì?". Chúng tôi sẽ đi từ định nghĩa cơ bản, phân tích vai trò của nó trong một hệ kết cấu, cách phân loại các loại xà gồ phổ biến, cho đến hướng dẫn các tiêu chí lựa chọn. Mục tiêu là giúp bạn có được cái nhìn toàn diện để có thể đưa ra quyết định vật tư đúng đắn cho công trình của mình.

Xà gồ là gì?

Xà gồ là một cấu kiện xây dựng có dạng thanh hoặc dầm, thường được làm bằng thép, được đặt nằm ngang theo chiều dài của mái và gác trực tiếp lên các khung kèo chính (vì kèo). Vai trò của nó không chỉ đơn giản là một thanh đỡ, mà là một bộ phận kết cấu kỹ thuật quan trọng.

Để hiểu rõ hơn, hãy hình dung về một hệ thống truyền lực trên mái nhà. Toàn bộ tải trọng sẽ đi từ trên xuống dưới theo một chuỗi mắt xích:

• Đầu tiên, vật liệu lợp (tôn hoặc ngói) sẽ chịu trực tiếp tải trọng của chính nó và các yếu tố như nước mưa, gió.

• Tiếp theo, lớp vật liệu lợp này sẽ truyền toàn bộ tải trọng đó xuống hệ xà gồ.

• Cuối cùng, hệ xà gồ có nhiệm vụ gánh đỡ và truyền lực xuống khung kèo chính (vì kèo), rồi từ đó xuống cột và móng nhà.

Như vậy, vai trò của xà gồ có thể được tóm tắt trong ba chức năng chính:

1. Chịu tải trọng lớp lợp: Đây là chức năng cơ bản nhất, tạo ra một mặt phẳng để cố định vật liệu lợp.

2. Truyền lực: Là cầu nối trung gian, truyền toàn bộ tải trọng từ phần mái vào hệ khung xương chính của công trình.

3. Liên kết & ổn định: Hệ thống xà gồ giúp liên kết các khung vì kèo lại với nhau, tạo thành một khối kết cấu mái không gian vững chắc, tăng cường khả năng chống lại các lực ngang.

Phân loại các loại xà gồ phổ biến nhất

Trên thị trường hiện nay, xà gồ thường được phân loại dựa trên hai tiêu chí chính là hình dạng tiết diện và vật liệu cấu thành.

Phân loại theo hình dạng: Xà gồ C và Xà gồ Z

• Xà gồ C: Đây là loại xà gồ có tiết diện mặt cắt hình chữ C. Với ưu điểm dễ sản xuất, dễ lắp đặt cho các mái có bước cột nhỏ (hay còn gọi là nhịp đơn), và tính linh hoạt cao, đây là lựa chọn hàng đầu cho các công trình nhà ở dân dụng, nhà cấp bốn, hoặc các nhà xưởng quy mô nhỏ. Với sự phổ biến của mình, xà gồ C đã trở thành vật liệu quen thuộc trong hầu hết các công trình xây dựng.

• Xà gồ Z: Đây là loại xà gồ có tiết diện mặt cắt hình chữ Z. Điểm khác biệt kỹ thuật lớn nhất và cũng là ưu điểm vượt trội của xà gồ Z là khả năng "nối chồng" lên nhau tại các vị trí gối lên vì kèo. Việc nối chồng này tạo ra một hiệu ứng kết cấu gọi là "dầm liên tục", giúp giảm độ võng ở giữa nhịp và tăng khả năng chịu lực tổng thể. Do đó, xà gồ Z rất hiệu quả cho các công trình nhà xưởng, nhà kho công nghiệp có bước cột lớn.

Phân loại theo vật liệu: Thép đen và Thép mạ kẽm

• Xà gồ thép đen: Đây là loại xà gồ thép thô, chưa có lớp bảo vệ bề mặt. Ưu điểm lớn nhất của nó là giá thành vật tư ban đầu rẻ. Tuy nhiên, nhược điểm là bắt buộc phải được sơn một hoặc nhiều lớp sơn chống gỉ trước khi đưa vào sử dụng, việc này sẽ làm phát sinh thêm chi phí vật tư sơn và chi phí nhân công, đồng thời kéo dài thời gian thi công.

• Xà gồ thép mạ kẽm: Loại xà gồ này được phủ sẵn một lớp kẽm bảo vệ trên bề mặt. Mặc dù giá vật tư ban đầu cao hơn, nó lại mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội trong dài hạn. Lớp mạ kẽm giúp chống gỉ sét hiệu quả, không cần phải sơn, giúp tiết kiệm toàn bộ chi phí và thời gian cho công đoạn này. Đây là lựa chọn tối ưu cho các công trình đòi hỏi độ bền cao.

Ứng dụng của xà gồ trong xây dựng thực tế

Sau khi đã phân biệt được các loại xà gồ chính, hãy cùng xem chúng được ứng dụng cụ thể vào những hạng mục nào trong một công trình thực tế. Nhờ sự linh hoạt, khả năng chịu lực tốt và trọng lượng nhẹ, xà gồ đã trở thành vật liệu không thể thiếu trong xây dựng hiện đại.

Làm khung, đòn tay cho kết cấu mái

Đây là ứng dụng phổ biến và quan trọng nhất của xà gồ. Chúng được gác lên các vì kèo chính để đỡ trực tiếp các tấm lợp tôn hoặc đỡ hệ cầu phong/li tô cho mái ngói. Từ mái nhà cấp 4 đơn giản, mái nhà phố, biệt thự cho đến các mái nhà xưởng công nghiệp có quy mô hàng ngàn mét vuông, xà gồ đều là lựa chọn hàng đầu nhờ khả năng vượt nhịp tốt và thi công nhanh chóng.

Làm vách ngăn và khung bao che (Girts)

Trong các công trình nhà tiền chế, nhà kho, nhà xưởng, các thanh xà gồ còn được sử dụng theo phương ngang ở các kết cấu tường để đỡ các tấm bao che (như tôn vách, tấm panel cách nhiệt). Khi được sử dụng ở vị trí này, chúng thường được gọi bằng thuật ngữ kỹ thuật là "Girts" (thanh giằng tường).

Làm dầm gác, sàn lửng (gác xép)

Với tỷ lệ cường độ trên trọng lượng rất cao, xà gồ thép (đặc biệt là xà gồ C) là một giải pháp lý tưởng để làm hệ dầm cho các sàn lửng, gác xép trong nhà ở hoặc sàn kỹ thuật trong nhà xưởng. Việc sử dụng xà gồ giúp tạo ra một hệ sàn nhẹ, giảm tải trọng tác động xuống hệ kết cấu chính bên dưới, đồng thời thi công cực kỳ nhanh gọn.

Các ứng dụng kết cấu phụ trợ khác

Ngoài các ứng dụng chính trên, tính linh hoạt của xà gồ còn cho phép sử dụng chúng trong rất nhiều hạng mục khác như:

Làm khung cho các biển quảng cáo ngoài trời.

Làm giá đỡ cho các hệ thống kỹ thuật trên mái nhà (ví dụ: hệ thống pin năng lượng mặt trời, dàn nóng máy lạnh công nghiệp).

Làm khung đỡ cho các hệ thống đường ống, máng cáp trong nhà xưởng.

4 Yếu tố cần xem xét khi lựa chọn xà gồ

Việc lựa chọn quy cách (kích thước, độ dày) của xà gồ phải dựa trên tính toán kỹ thuật, không phải cảm tính. Dưới đây là 4 yếu tố chính mà các kỹ sư luôn xem xét.

1. Tải trọng mái và loại vật liệu lợp

Đây là yếu tố đầu vào quan trọng nhất. Một mái lợp bằng ngói xi măng có trọng lượng khoảng 45 kg/m ², nặng hơn rất nhiều so với một mái lợp tôn chỉ khoảng 5 kg/m ². Do đó, hệ xà gồ cho mái ngói bắt buộc phải có tiết diện lớn hơn và độ dày cao hơn để đảm bảo khả năng chịu lực.

2. Khoảng cách giữa các khung kèo (bước kèo)

Khoảng cách giữa các vì kèo chính càng lớn, thanh xà gồ càng phải "vượt" một nhịp xa hơn. Điều này có nghĩa là nó sẽ chịu mô men uốn lớn hơn và dễ bị võng hơn. Do đó, với bước kèo lớn, xà gồ cần phải có khả năng chịu uốn tốt hơn (thường là có chiều cao tiết diện lớn hơn hoặc độ dày cao hơn).

3. Độ dốc mái

Độ dốc của mái nhà ảnh hưởng đến việc phân bố tải trọng lên các thanh xà gồ và tính toán các lực trượt theo phương song song với mái. Các kỹ sư sẽ tính toán yếu tố này để đảm bảo sự ổn định của toàn bộ hệ thống.

4. Môi trường và điều kiện thời tiết

Đối với các công trình nằm ở khu vực ven biển, nơi có hơi muối trong không khí, hoặc gần các khu công nghiệp có môi trường ăn mòn cao, việc lựa chọn vật liệu là cực kỳ quan trọng. Trong những trường hợp này, việc sử dụng xà gồ mạ kẽm là yêu cầu gần như bắt buộc để đảm bảo tuổi thọ cho công trình.

Tham khảo báo giá xà gồ C

Chi phí của xà gồ là một yếu tố quan trọng trong dự toán công trình. Tuy nhiên, giá của nó phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như quy cách (kích thước), độ dày, loại vật liệu (thép đen hay mạ kẽm) và đặc biệt là biến động hàng ngày của thị trường thép. Để có cái nhìn chi tiết và các con số cụ thể, bạn có thể tham khảo bảng báo giá xà gồ C giá rẻ được chúng tôi cập nhật thường xuyên để có thông tin chính xác nhất.

Việc hiểu rõ bản chất và vai trò của cây xà gồ, từ một chi tiết phụ trở thành một bộ phận kết cấu quan trọng, sẽ giúp bạn đưa ra quyết định vật tư chính xác. Điều này không chỉ đảm bảo sự an toàn và vững chắc cho kết cấu mái mà còn giúp bạn tối ưu hóa chi phí đầu tư một cách hiệu quả nhất.

Để được tư vấn kỹ thuật chi tiết hơn về việc lựa chọn loại xà gồ nào là tối ưu nhất về cả khả năng chịu lực và chi phí cho công trình cụ thể của bạn, hãy liên hệ với các chuyên gia của chúng tôi. Chúng tôi luôn sẵn sàng cung cấp những giải pháp kỹ thuật đáng tin cậy.